سىياسىي كۆز-قاراشلارنىڭ پەرقلىق بولۇشى جەمئىيەتتىكى كۆپ خىللىق ۋە مۇرەككەپلىكنىڭ بىر كۆرۈنۈشى بولۇپ، بۇ پەرقلەرنىڭ كېلىپ چىقىشى بىر قانچە جەھەتتىن چۈشەندۈرۈلىدۇ. بۇ سەۋەبلەر شەخسىي، مەدەنىي، ئىقتىسادىي ۋە پىسخولوگىيەلىك ئامىللارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. تۆۋەندە بۇ سەۋەبلەر تەپسىلىي بايان قىلىنىدۇ:
1. شەخسىي تەجرىبە ۋە ئارقا كۆرۈنۈش
ھەر بىر ئادەمنىڭ ئۆزگىچە ھايات كەچۈرمىشلىرى ۋە ئارقا كۆرۈنۈشى بولىدۇ. ئۇلارنىڭ قانداق مۇھىتتا چوڭ بولغىنى، ئائىلە ئەنئەنىلىرى ۋە شەخسىي تەجرىبىلىرى سىياسىي قاراشلىرىنىڭ شەكىللىنىشىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ. مەسىلەن، بىر ئادەم قىيىنچىلىق بىلەن چوڭ بولغان بولسا، ئىجتىمائىي ياردەم سىياسەتلىرىگە تېخىمۇ ياخشى چۈشەنچىدە قارىشى مۇمكىن، مۇقىم ۋە ياخشى شارائىتتا يېتىلگەن بولسا، تېخىمۇ ئەنئەنىۋى ياكى بازار ئىگىلىكىگە يۈزلەنگەن كۆز-قاراشلارنى قوللىشى مۇمكىن.
2. مەدەنىيەت ۋە تەربىيە
مەدەنىيەت ۋە جەمئىيەت تەرىپىدىن بېرىلگەن تەربىيە سىياسىي كۆز-قاراشلارنىڭ پەرقلىنىشىدە يەنە بىر مۇھىم ئامىل. ھەر خىل مەدەنىيەتلەر ئوخشىمىغان قىممەت قاراشلارنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويىدۇ. مەسىلەن، بەزى جەمئىيەتلەردە كوللېكتىپلىق ۋە جەمئىيەت مەنپەئەتى قەدىرلىنسە، يەنە بىر قىسىم مەدەنىيەتلەردە شەخسىي ئەركىنلىك ۋە ئىگىلىك تېخىمۇ يۇقىرى ئورۇندا تۇرىدۇ. بۇ پەرقلەر سىياسىي تاللاشلاردا روشەن كۆرۈنىدۇ.
3. ئىقتىسادىي مەنپەئەت
ئادەملەرنىڭ ئىقتىسادىي ئەھۋالى ۋە كۈندىلىك ئېھتىياجلىرىمۇ سىياسىي مايىللىقىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. مەسىلەن، تۆۋەن كىرىملىك گۇرۇپپىلار كۆپىنچە ئىجتىمائىي پروگراممىلارنى قوللايدىغان سىياسەتچىلەرگە ياكى پارتىيەلەرگە مايىل بولۇشى مۇمكىن. ئەكسىچە، يۇقىرى كىرىملىك ياكى سودا-سانائەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار بازار ئەركىنلىكىگە ئەھمىيەت بېرىدىغان سىياسىي يۆنىلىشلەرنى قوللىشى مۇمكىن.
4. پىسخولوگىيەلىك پەرق
تەتقىقاتلار شۇنى كۆرسىتىدۇكى، ئادەملەرنىڭ تەبىئىي مىجەزى ۋە پىسخولوگىيەلىك ئالاھىدىلىكلىرى سىياسىي كۆز-قاراشلارغا زور تەسىر كۆرسىتىدۇ. مەسىلەن، يېڭىلىققا ئوچۇق ۋە خەۋپ-خەتەرگە تەۋەككۈل قىلىشنى خالايدىغان كىشىلەر كۆپىنچە تەرەققىيپەرۋەر ياكى لىبېرال سىياسەتلەرگە مايىل بولسا، مۇقىملىق ۋە بىخەتەرلىكنى ياخشى كۆرىدىغانلار مۇتەئەسسىپ ۋە ئەنئەنىۋى كۆز-قاراشلارغا يېقىنلىشىدۇ.
5. قىممەت قاراشلىرىدىكى پەرق
ئەركىنلىك،باراۋەرلىك، ھەققانىيەت ۋە بىخەتەرلىك قاتارلىق ئۇقۇملارغا ھەر بىر ئادەم ئوخشىمىغان دەرىجىدە ئەھمىيەت بېرىدۇ. بەزىلەر ئەركىنلىكنى ھەممىدىن يۇقىرى ئورۇنغا قويسا، يەنە بەزىلەر باراۋەرلىك ياكى بىخەتەرلىكنى بىرىنچى ئورۇنغا قويىدۇ. بۇ قىممەت قاراشلاردىكى پەرقلەر سىياسىي پوزىتسىيەلەرنىڭ پەرقلىق بولۇشىغا سەۋەب بولىدۇ.
6. ئاخبارات ۋە مەلۇمات مەنبەسى
ھازىرقى زاماندا ئاخبارات ۋە مەلۇماتقا ئېرىشىش يوللىرىمۇ سىياسىي كۆز-قاراشلارنىڭ پەرقلىنىشىدە چوڭ رول ئوينايدۇ. ئادەملەر ئوخشىمىغان مەنبەلەردىن خەۋەر ئالىدۇ ۋە بۇ مەنبەلەرنىڭ يۆنىلىشىگە ئاساسەن دۇنياغا بولغان كۆز-قاراشلىرى شەكىللىنىدۇ. مەسىلەن، بىر گۇرۇپپا مەلۇم بىر تەشۋىقاتقا تايىنىدىغان بولسا، يەنە بىر گۇرۇپپا پۈتۈنلەي قارشى تەرەپتىكى مەلۇماتلارغا ئىشىنىشى مۇمكىن.
خۇلاسە
يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان سەۋەبلەر جەمئىيەتنىڭ كۆپ خىللىقى ۋە مۇرەككەپلىكىنى چۈشەندۈرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. سىياسىي كۆز-قاراشلاردىكى بۇ پەرقلەر بەزىدە توقۇنۇش ۋە مۇنازىرىلەرنى كەلتۈرۈپ چىقارسىمۇ، ئۇلار جەمئىيەتتىكى سىياسىي مۇھاكىمە ۋە تەرەققىياتلارنى ئىلگىرى سۈرىدىغان كۈچلۈك ئامىل سۈپىتىدە قەدىرلىنىشى كېرەك. بۇ پەرقلەر بولمىسا، سىياسىي سىستېمىلار بىر تەرەپلىمە ۋە تۇرغۇن بولۇپ قېلىش خەۋپىگە دۇچ كېلىشى مۇمكىن. شۇڭا، بۇ كۆپ خىللىقنى قوبۇل قىلىش ۋە مۇھاكىمە يولى بىلەن تەڭپۇڭلۇق تېپىش ساغلام بىر جەمئىيەت قۇرۇشتا ئىنتايىن زۆرۈر.
(تەييالىغۇچى: ئۇيغۇر ئەركىنلىك ئىنستىتۇتى)
